Quản lý tăng ca – làm thêm giờ của người lao động trong doanh nghiệp

Trong quá trình hoạt động sản xuất, kinh doanh, nhiều doanh nghiệp rơi vào tình trạng không đáp ứng đủ số lượng sản phẩm, hiệu suất công việc. Vì vậy, các doanh nghiệp thường áp dụng giải pháp sử dụng lao động làm thêm giờ (hay còn gọi là tăng ca). Khi sử dụng người lao động (NLĐ) trong trường hợp này, doanh nghiệp phải lưu ý những vấn đề về quản lý tăng ca sao cho đúng luật và hiệu quả.

1/ Được sử dụng NLĐ thêm giờ đến 40 giờ/tháng

Theo Điều 107 Bộ luật Lao động (BLLĐ) năm 2019, doanh nghiệp được tổ chức làm thêm giờ nếu đáp ứng một trong những điều kiện bắt buộc là bảo đảm về số giờ làm thêm:

• Thời giờ làm việc theo Ngày: Số giờ làm thêm không quá 50% số giờ làm việc bình thường trong một ngày. 
• Thời giờ làm việc theo Tuần: Tổng số giờ làm việc bình thường và số giờ làm thêm không quá 12 giờ trong một ngày.
• Tổng số giờ làm thêm không quá 40 giờ/tháng (thay vì như hiện nay theo BLLĐ năm 2012 là 30 giờ/tháng) và không quá 200 giờ/năm (một số trường hợp đặc biệt là không quá 300 giờ/năm). 

Nếu vi phạm người sử dụng lao động sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính, mức phạt tiền từ 05 – 75 triệu đồng tùy thuộc vào số người lao động (căn cứ khoản 4 Điều 17 Nghị định 28/2020/NĐ-CP).

2/ Được tăng giờ làm thêm cho NLĐ đến 300 giờ/năm

BLLĐ năm 2019 tiếp tục cho phép doanh nghiệp được sử dụng người lao động làm thêm giờ đến 300 giờ/năm trong một số trường hợp đặc biệt như: Sản xuất hàng dệt, may, cung cấp điện, giải quyết công việc cấp bách,…

Đồng thời bổ sung 03 trường hợp doanh nghiệp được sử dụng người lao động làm thêm giờ đến 300 giờ, đó là:

– Sản xuất, gia công xuất khẩu sản phẩm điện, điện tử, chế biến diêm nghiệp;

– Trường hợp giải quyết công việc đòi hỏi lao động có trình độ chuyên môn, kỹ thuật cao mà thị trường lao động không cung ứng đầy đủ, kịp thời;

Bên cạnh đó, khi sử dụng làm thêm quá 200 giờ/năm, người sử dụng lao động có trách nhiệm thông báo bằng văn bản cho cơ quan chuyên môn về lao động thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh. Nếu doanh nghiệp không thực hiện đúng quy luật thì sẽ bị phạt tiền từ 02 – 05 triệu đồng (điểm c Khoản 1 Điều 17 NĐ 28/2020/NĐ-CP). Từ đó, doanh nghiệp có thể linh hoạt hơn trong việc quản lý tăng ca cho NLĐ.

3/ Bố trí tăng ca phải được sự đồng ý của NLĐ

Đây là điều kiện quan trọng để người sử dụng lao động được phép sử dụng NLĐ làm thêm giờ được nêu tại điểm a khoản 2 Điều 107 BLLĐ năm 2019.

Bên cạnh đó, với khoản 2 Điều 108 BLLĐ 2019, NLĐ sẽ được quyền từ chối nếu việc thực hiện công việc nhằm bảo vệ tính mạng con người, tài sản trong phòng ngừa, khắc phục thiên tại, dịch bệnh mà có nguy cơ ảnh hưởng đến tính mạng, sức khỏe của họ (BLLĐ 2012 quy định không được từ chối).

Như vậy, khi bố trí làm thêm giờ, doanh nghiệp cần lưu ý nếu bắt NLĐ làm thêm giờ mà không được sự đồng ý của họ thì doanh nghiệp có thể bị phạt tiền từ 20 – 25 triệu đồng (điểm b khoản 3 Điều 17 Nghị định 28/2020).

4/ Được yêu cầu NLĐ tăng ca không giới hạn số giờ

Nội dung này được nêu tại Điều 108 BLLĐ năm 2019:

Người sử dụng lao động có quyền yêu cầu NLĐ làm thêm giờ vào bất kỳ ngày nào mà không bị giới hạn về số giờ làm thêm và NLĐ không được từ chối trong trường hợp sau đây:

1. Thực hiện lệnh động viên, huy động bảo đảm nhiệm vụ quốc phòng, an ninh theo quy định của pháp luật;
2. Thực hiện các công việc nhằm bảo vệ tính mạng con người, tài sản của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong phòng ngừa, khắc phục hậu quả thiên tai, hỏa hoạn, dịch bệnh nguy hiểm và thảm họa, trừ trường hợp có nguy cơ ảnh hưởng đến tính mạng, sức khỏe của người lao động theo quy định của pháp luật về an toàn, vệ sinh lao động.

Theo đó, người sử dụng lao động có quyền huy động NLĐ làm thêm giờ vào bất kì ngày nào mà không bị giới hạn về số giờ làm thêm (theo BLLĐ năm 2012 thì vẫn phải đảm bảo số giờ làm thêm tối đa). Điều này giúp doanh nghiệp được tự do trong việc bố trí giờ làm thêm.

5/ Được sử dụng lao động từ đủ 15 tuổi – dưới 18 tuổi làm thêm giờ

Theo khoản 2 Điều 146 BLLĐ 2019, người sử dụng lao động được phép sử dụng NLĐ từ đủ 15 tuổi – dưới 18 tuổi làm thêm giờ trong một số nghề, công việc nhưng không được sử dụng NLĐ dưới 15 tuổi làm thêm giờ.

Lưu ý, doanh nghiệp không được yêu cầu người lao động từ đủ 15 tuổi – dưới 18 tuổi làm các công việc như: Mang, vác vật nặng vượt quá thể trọng; sản xuất, kinh doanh rượu, bia, thuốc lá; phá dỡ công trình xây dựng; vận chuyển hóa chất, chất nổ…

6/ Được sử dụng lao động nữ nuôi con dưới 12 tháng để tăng ca

Hiện nay, doanh nghiệp bị cấm sử dụng lao động nữ nuôi con dưới 12 tháng làm thêm giờ (nêu tại khoản 1 Điều 155 BLLĐ năm 2012Nếu vi phạm thì theo khoản 2 Điều 27 Nghị định 28/2020, người sử dụng lao động sẽ bị phạt tiền từ 10 – 20 triệu đồng.

Tuy nhiên, từ ngày 01/01/2021, khi BLLĐ 2019 có hiệu lực, doanh nghiệp được sử dụng lao động nữ nuôi con dưới 12 tháng để tăng ca nếu được người đó đồng ý. 

7/ Phải trả phí chuyển khoản nếu trả lương qua thẻ ATM

Người sử dụng lao động phải đảm bảo NLĐ làm thêm giờ được trả lương tính theo đơn giá tiền lương hoặc tiền lương thực trả theo công việc đang làm theo Điều 98 BLLĐ 2019:

– Vào ngày thường: Ít nhất bằng 150%.

– Vào ngày nghỉ hàng tuần: Ít nhất bằng 200%.

– Vào ngày nghỉ lễ, ngày nghỉ có hưởng lương: Ít nhất bằng 300% chưa kể tiền lương ngày lễ, ngày nghỉ có hưởng lương đối với người lao động hưởng lương ngày.

Để tìm hiểu thêm về cách tính tiền lương làm thêm giờ, bạn đọc xem thêm TẠI ĐÂY

Lương được trả cho người lao động bằng tiền mặt hoặc qua tài khoản ngân hàng cá nhân. Từ năm 2021, doanh nghiệp không được tự quyết định hình thức trả lương mà sẽ do các bên thỏa thuận (Điều 96 BLLĐ 2019). Đồng thời nếu trả lương qua thẻ ATM, doanh nghiệp phải trả các phí liên quan đến việc mở tài khoản và chuyển tiền lương.

Đây là những lưu ý quan trọng cho doanh nghiệp khi quản lý tăng ca cho NLĐ, bố trí một cách phù hợp để không bị vi phạm luật. Doanh nghiệp có thể tìm hiểu thêm cách quản lý giờ làm việc, giờ tăng ca của NLĐ thông qua Phần mềm quản lý nhân sự FTSHRM vừa tự động – tiết kiệm thời gian mà lại hiệu quả.